Welke voedingsstoffen beïnvloeden het immuunsysteem?

Een gezonde en gevarieerde voeding kan, samen met andere factoren, bijdragen aan het functioneren van het immuunsysteem. Hoe werkt het immuunsysteem precies? En welke interne en externe facturen kunnen het immuunsysteem beïnvloeden? Er zijn voedingsstoffen en -componenten die mogelijk invloed hebben.

Het immuunsysteem kun je onderverdelen in het aangeboren (innate) immuunsysteem en het aangeleerde (adaptive) immuunsysteem. ¹ Potentiële pathogenen komen in het lichaam eerst in aanraking met het epitheel, bijvoorbeeld in de mondholte, longen of in de darmen, waarna er een snelle immunologische reactie plaatsvindt van het aangeboren immuunsysteem. ¹ In veel gevallen is deze reactie al voldoende om de ziekteverwekkers op te ruimen. Zo niet, dan komt het adaptieve immuunsysteem in actie dat veel specifieker een pathogeen kan vernietigen, maar daar langer over doet.¹

Balans

Een goed werkend immuunsysteem zorgt voor een goede balans in de reacties tegen zowel interne als externe factoren die het immuunsysteem beïnvloeden.¹ Voorbeelden van deze factoren zijn voeding, de samenstelling van de darmflora, erfelijke factoren, roken en (lucht)vervuiling.¹ Een verkeerde coördinatie van immunologische reacties kan leiden tot een verminderde immuunrespons óf juist een te sterke immuunrespons.¹ In het eerste geval is er een risico op (aanhoudende) infecties, en in het tweede geval een risico op de ontwikkeling van allergieën en auto-immuunziektes.¹

Levensloop

In specifieke fasen in het leven kan het immuunsysteem minder optimaal functioneren. Dat is vooral van toepassing op de periode na de geboorte en bij het ouder worden.¹ Bij jonge kinderen is het immuunsysteem nog niet volledig ontwikkeld. Daardoor zijn zij vatbaarder voor infecties en ontstaan er soms problemen met het ontwikkelen van orale tolerantie tegen ‘veilige’ eiwitten uit de voeding of uit de omgeving.¹

Bij ouderen kan zowel de aangeboren als adaptieve immuunreactie minder efficiënt en specifiek zijn door veroudering van cellen en weefsels.^2,3 Een gezonde leefstijl kan helpen om deze afname te vertragen. Goede gevarieerde voeding, bewegen en genoeg slaap hebben een positieve invloed op het functioneren van het immuunsysteem.^2,3

Voeding

Hoe is voeding gelinkt aan het immuunsysteem? Uit onderzoek blijkt dat verschillende componenten in de voeding het immuunsysteem kunnen beïnvloeden. ^4-10 Voorbeelden van deze componenten zijn niet-verteerbare suikers, vitamines, mineralen en bioactieve eiwitten en -vetten.^4-10 In de amandelen achter in de keel kunnen deze actieve componenten - voordat ze verteerd worden in de maag en darmen - in aanraking komen met het mucosale immuunsysteem. Via deze plek komen ook pathogenen uit de bovenste luchtwegen en allergenen het lichaam binnen, waardoor ze mogelijk een effect op de immuunrespons in de (bovenste) luchtwegen kunnen hebben. Als ze in het bloed opgenomen worden kunnen ze zelfs de systemische immuunrespons beïnvloeden.¹¹

Bioactieve eiwitten

Sommige voedingsmiddelen, bijvoorbeeld melk, bevatten van nature bioactieve eiwitten. Dit zijn eiwitten waarvan specifieke biologische activiteiten zijn aangetoond.^13-15 Voorbeelden hiervan zijn lactoferrine, cytokines zoals IL-10 en TGF-β en immunoglobuline type G (IgG).^13-15 Het voorkomen van dit soort bioactieve eiwitten is uniek voor dierlijke producten: ze komen niet voor in plantaardige dranken. Het bewerken van melk door middel van verhitting zorgt er echter voor dat de functionele activiteit van bioactieve eiwitten in gepasteuriseerde melk verlaagd is. In sterk verhitte melk zijn deze eiwitten nog wel aanwezig als voedingsbron, maar niet meer functioneel.

In rauwe, onbewerkte melk* zijn de bioactieve eiwitten nog wel intact en functioneel. Er wordt veel onderzoek gedaan naar mogelijke effecten van deze eiwitten in rauwe melk.^12,13,16,17  Vooral voor kwetsbare groepen is dit onderzoek relevant. Er is echter nog geen consensus over mogelijke effecten van de bioactieve eiwitten.

Conclusie

Veel interne en externe factoren, bijvoorbeeld bepaalde voedingscomponenten, kunnen het immuunsysteem beïnvloeden. Een gezonde leefstijl heeft een positieve invloed op het functioneren van het immuunsysteem. Hierbij is een gezond voedingspatroon, voldoende beweging en voldoende slaap van belang.

* De consumptie van rauwe, onbewerkte melk is niet veilig en wordt afgeraden vanwege het risico op aanwezige pathogenen, die normaal gesproken via hittebehandeling van de melk onschadelijk worden gemaakt.

Referenties

• 1. Abbas, A. K., Lichtman, A. H., & Pillai, S. (2019). Basic Immunology: Functions and Disorders of the Immune System. Elsevier Health Sciences.
• 2. Montecino-Rodriguez, E., Berent-Maoz, B., & Dorshkind, K. (2013). Causes, consequences, and reversal of immune system aging. The Journal of Clinical Investigation, 123(3), 958-965.
• 3. Weyh, C., Krüger, K., & Strasser, B. (2020). Physical activity and diet shape the immune system during aging. Nutrients, 12(3), 622.
• 4. Walther, B., & Sieber, R. (2011). Bioactive proteins and peptides in foods. International Journal for Vitamin and Nutrition Research, 81(2), 181.
• 5. Calder, P. C. (2013). Feeding the immune system. Proceedings of the Nutrition Society, 72(3), 299-309.
• 6. Lomax, A. R., & Calder, P. C. (2008). Prebiotics, immune function, infection and inflammation: a review of the evidence. British Journal of Nutrition, 101(5), 633-658.
• 7. Triantis, V., Bode, L., & Van Neerven, R. J. (2018). Immunological effects of human milk oligosaccharides. Frontiers in Pediatrics, 6, 190.
• 8. Doherty, A. M., Lodge, C. J., Dharmage, S. C., Dai, X., Bode, L., & Lowe, A. J. (2018). Human milk oligosaccharides and associations with immune-mediated disease and infection in childhood: A systematic review. Frontiers in Pediatrics, 6, 91.
• 9. German, J. B., & Dillard, C. J. (2006). Composition, structure and absorption of milk lipids: a source of energy, fat-soluble nutrients and bioactive molecules. Critical reviews in food science and nutrition, 46(1), 57-92.
• 10. Spencer, S. P., & Belkaid, Y. (2012). Dietary and commensal derived nutrients: shaping mucosal and systemic immunity. Current Opinion in Immunology, 24(4), 379-384.
• 11. van Neerven, R. J. J. (2014). Mucosal immunity : barriers, bugs, and balance. Wageningen: Wageningen University, Wageningen UR.
• 12. Loss, G., Depner, M., Ulfman, L. H., Van Neerven, R. J., Hose, A. J., Genuneit, J., ... & Weber, J. (2015). Consumption of unprocessed cow's milk protects infants from common respiratory infections. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 135(1), 56-62.
• 13. Abbring, S., Hols, G., Garssen, J., & van Esch, B. C. (2019). Raw cow’s milk consumption and allergic diseases–the potential role of bioactive whey proteins. European Journal of Pharmacology, 843, 55-65.
• 14. Ulfman, L. H., Leusen, J. H., Savelkoul, H. F., Warner, J. O., & van Neerven, R. J. (2018). Effects of bovine immunoglobulins on immune function, allergy, and infection. Frontiers in Nutrition, 5, 52.
• 15. van Neerven, R. J., Knol, E. F., Heck, J. M., & Savelkoul, H. F. (2012). Which factors in raw cow's milk contribute to protection against allergies?. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 130(4), 853-858.
• 16. Brick, T., Hettinga, K., Kirchner, B., Pfaffl, M. W., & Ege, M. J. (2019). The beneficial effect of farm milk consumption on asthma, allergies, and infections: from meta-analysis of evidence to clinical trial. The Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice, 8(3), 890-891.
• 17. Riedler, J., Braun-Fahrländer, C., Eder, W., Schreuer, M., Waser, M., Maisch, S., ... & von Mutius, E. (2001). Exposure to farming in early life and development of asthma and allergy: a cross-sectional survey. The Lancet, 358(9288), 1129-1133.

Dit artikel is gesponsord door FrieslandCampina Institute