NIEUWS | De onderzoeken die ultrabewerkt voedsel linken aan negatieve gezondsheidseffecten stapelen zich op. Van chips of diepvriespizza’s weet iedereen: dit is ongezond, ultrabewerkt voedsel uit de fabriek. Er zijn echter meer bewerkte voedingsmiddelen die toegevoegde smaakstoffen en stabilisatoren bevatten. Sommige met nutriscore A.
De aanwijzingen dat ultrabewerkte voeding ongezonder is dan wat we zelf bakken en koken, stapelen zich op. Mogelijk werkt het aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en kanker, en mogelijk zelfs depressie, in de hand. In maart 2025 verscheen er een nieuwe overzichtsstudie, verschenen in American Journal of Preventive Medicine die de ongezondheid van ultrabewerkt voedsel opnieuw op de kaart zette.
Gewoon of ultrabewerkt?
Het is algemeen bekend dat diepvriespizza en supermarktmaaltijden voorbeelden zijn van ultrabewerkt voedsel. Het supermarktassortiment bevat echter meer ultrabewerkt voedsel dan je misschien denkt. Veel ultrabewerkt voedsel bevat stoffen en technieken die thuis niet gebruikt wordt. Stabilisatoren, emulgatoren, smaakstoffen met E-nummers zijn zulke stoffen.
Het herkennen ervan is niet altijd makkelijk gemaakt voor de consument. Je kunt namelijk niet in een oogopslag zien of een product gewoon bewerkt of ultrabewerkt is. De Britse arts Chris van Tulleken, auteur van een boek over ultrabewerkte voeding, vertelde in een interview met Vlaams dagblad De Standaard in 2013 dat we het best ook met de gezond ogende ultrabewerkte producten uitkijken. “Stel, je eet als lunch een ultrabewerkt volkorenbroodje met hummus, dan eet je producten die additieven en emulgatoren bevatten. Die lunch is zeker gezonder dan kipnuggets met frietjes, maar het is onduidelijk waar we de grens tussen gezond en ongezond moeten trekken. Bij de kipnuggets besef je ook dat je maaltijd ongezond is, terwijl je bij het broodje met hummus denkt dat je gezond bezig bent.”
Ultrabewerkte hummus
Zo bevat de meeste hummus uit de supermarkt naast kikkererwten, water en olie ook kaliumsorbaat (E202), gemodificeerd zetmeel en xanthaangom (E415). Die stoffen verlengen de houdbaarheid en ze maken de textuur van de hummus op een goedkope manier dikker. Huisgemaakte hummus is hierdoor een gezonder alternatief.
Bij yoghurt is het uitkijken
(Ongezoete) natuuryoghurt uit de koeltoog bestaat uit 100 procent yoghurt. Het product wordt weliswaar in grote fabrieken gemaakt, maar je kunt natuuryoghurt ook thuis bereiden door melk te fermenteren. Fruityoghurt uit de supermarkt is een ander verhaal. Daar is doorgaans van alles aan toegevoegd, bijvoorbeeld natriumcitraat (E331) en verdikkingsmiddelen zoals gemodificeerd zetmeel. Volgens de Nova-classificatie voor ultrabewerkte voeding, die ook in wetenschappelijke studies wordt gebruikt, valt de fruityoghurt door die additieven onder ultrabewerkte voeding.
Gebruikte trucjes in ultrabewerkte voeding
De gezondheidseffecten van ultrabewerkte voeding is nog niet helder. Het is onder meer nog niet duidelijk wat ultrabewerkte producten ongezond zou maken. Mogelijk is er een link tussen hart- en vaatziekten en bepaalde emulgatoren, waaronder cellulosen die in veel industrieel gebak, koeken, zuivel en ijs zitten en die aan de producten worden toegevoegd om het vezelgehalte te verhogen (en zo de nutriscore op te krikken). Mogelijk zijn ultrabewerkte producten ook te knapperig of juist te smeuïg, waardoor we er gemakkelijk te veel van eten. In de voedingsindustrie wordt bijvoorbeeld extrusie toegepast om baconchips en cornflakes hun typische luchtige, poreuze structuur te geven.
Bekijk de ingrediëntenlijst
Het Vlaamse instituut Gezond Leven stelt dat het bestuderen van de ingrediëntenlijst op een product een goed startpunt is. Als die lang is en onherkenbare stofnamen bevat, gaat het doorgaans om ultrabewerkte voeding. Naast hummus en fruityoghurt zijn ook vleesvervangers en cornflakes veelal ultrabewerkt.
Nutriscore niet leidend
De overgrote meerderheid van ultrabewerkte producten heeft weliswaar een matige tot slechte nutriscore (C tot E). Maar het voorbeeld van hummus met nutriscore A maakt duidelijk dat je niet op de nutriscore mag rekenen. De ontwikkelaars van de nutriscore, Franse onderzoekers, pleiten er daarom voor om de nutriscore uit te breiden met informatie over de bewerking van het product. Ze stellen voor om een zwart kader rond de kleurencode te zetten op de etiketten van ultrabewerkte voedingsproducten. Het is niet zeker dat zo’n zwart kader er binnen afzienbare tijd komt. De gezondheidsrisico’s moeten eerst duidelijk worden.