Tekst: Eva Vermeulen, onderzoeker & trainer bij Duwtje, onderzoeks- en adviesbureau voor gedragsverandering

‘‘Maar dat zou jij toch doen?!” Wie heeft het niet meegemaakt: een situatie waarin je toch echt dacht dat je vriend/collega/partner hetzelfde begrepen had als jij. Sterker nog, waarin je dacht dat er geen enkele andere interpretatie mogelijk was van wat jij zei. Om vervolgens op een onhandig moment te ontdekken dat dat helaas toch niet het geval was.

Het is soms lastig om door te hebben dat jouw boodschap niet overkomt zoals je hem hebt bedoeld. Dat komt door je eigen interpretaties van woorden en zinnen, achtergrondkennis die je hebt en overtuigingen over wat normaal en logisch is. Wanneer de ander deze informatie niet bezit, is het soms lastig om jouw ‘codetaal’ te ontcijferen.

Miscommunicatie komt niet alleen voor bij partners of kinderen die niet hebben begrepen dat, als je vraagt om het vuilnis buiten te zetten, er ook wel even een nieuwe zak in de bak mag. Helaas komt het ook regelmatig voor in de zorg, een plek waar het heel belangrijk is dat de boodschap juist aankomt.

Meer dan één op de drie Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden, wat betekent dat ze bijvoorbeeld moeite hebben om gezondheidsinformatie te vinden, te begrijpen en/of toe te passen (1). Dit zie je vaker bij ouderen, mannen en mensen met een laag opleidingsniveau. Maar dat hoeft niet. Ook opgelopen emoties kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat die berg informatie tijdelijk even niet meer kan worden verwerkt (2). Áls een cliënt al doorheeft dat hij/zij het niet helemaal begrijpt, is het nog een hele stap om dit ook aan te geven. Misschien herken je dit ook wel bij jezelf: soms voelt het té ongemakkelijk om aan te geven dat je er eigenlijk niets van begrijpt en knik je liever mee. Zeker in een situatie waarin je al onzeker bent…

Dit wetende, is het mooi om te zien dat er steeds meer aandacht wordt besteed aan praktische ondersteuning voor zorgverleners om miscommunicatie te voorkomen. Een simpele, maar elegante tool die kan worden ingezet, is bijvoorbeeld de terugvraagmethode. Hierbij wordt aan de cliënt gevraagd om het besprokene in eigen woorden na te vertellen. Belangrijk is hierbij om de reden van je vraag bij jezelf te houden, door aan te geven dat je wilt weten of je het zelf goed hebt uitgelegd. Expertisecentrum Pharos informeert op haar website volop over deze methode (3). Door te erkennen dat het aan het begin nog even wennen kan zijn, en vervolgens veel voorbeelden en tips aan te bieden, verplaatst de organisatie zich volgens mij goed in de zorgverlener.

Zodat die zorgverlener zich op zijn/haar beurt nog beter kan verplaatsen in de cliënt en het pad naar een betere gezondheid soepeler kan laten verlopen. Zonder dat on-ontcijferde codes de weg versperren.

Bronnen
(1) M. Heijmans, A. Brabers & J. Rademakers (2018). Health Literacy in Nederland. Utrecht: Nivel.
(2) Murugesu, L., Heijmans, M., Fransen, M., & Rademakers, J. (2018). Beter omgaan met beperkte gezondheidsvaardigheden in de curatieve zorg: kennis, methoden en tools. Utrecht: Nivel.
(3) https://www.pharos.nl/infosheets/laaggeletterdheid-en-beperkte-gezondheidsvaardigheden-de-terugvraagmethode/

Altijd op de hoogte blijven?