Standpunt Voedingscentrum | De eerste stappen naar een duurzamere eiwitconsumptie

28 maart 2023 Ir. Marije Seves

Om de milieubelasting van ons voedsel te verminderen, is het belangrijk dat we onze eiwitten uit duurzamere bronnen halen. De weg naar ons bord is voor het ene alternatief nog wat langer dan voor het andere. Wat zijn de opties op de korte en langere termijn? En waarmee moeten we rekening houden?

De zoektocht naar duurzamere eiwitbronnen is prangend. Verschillende ecologische grenzen van de aarde zijn al overschreden [1]. Ons voedselsysteem speelt hierin een grote rol. Ongeveer een kwart tot een derde (21-37 %) van alle klimaatbelasting komt door het maken en eten van voedsel [2]. Vooral dierlijke producten, met name vlees, zijn erg belastend voor het milieu [3]. De verwachting is dat we door aan de groeiende voedselvraag te voldoen, in 2050 wereldwijd 30 tot 50 procent meer eiwit nodig hebben [4]. Een deel van de oplossing zit – naast efficiënter produceren en minder verspillen – in de verschuiving van dierlijke naar meer plantaardige eiwitbronnen. Minder vlees en meer peulvruchten en noten bijvoorbeeld. Mogelijk kunnen ook alternatieve eiwitten een deel van het antwoord op de vraag zijn.

Toekomstmuziek of realiteit

Op het gebied van alternatieve eiwitbronnen bestaat veel innovatie. In Nederland wordt geëxperimenteerd met nieuwe eiwitrijke gewassen (lupine, veldbonen) en zeewierteelt op de Noordzee. Er wordt onderzoek gedaan naar eendenkroos (waterlinzen) en in Singapore kun je al kweekvlees eten. In de VS worden zonder koe, melkeiwitten geproduceerd door middel van gistcellen en dichter bij huis maakt men nieuwe eiwitten uit koolhydraatrijke reststromen. Voor voedselveiligheid worden stappen gezet: EFSA concludeerde dat er voor diverse insecten, zoals meelwormen en huiskrekels, geen veiligheidsissues zijn [5, 6]. Hoewel van nog niet al deze producten de duurzaamheid goed in kaart gebracht is, zijn peulvruchten, algen, insecten en kweekvlees over het algemeen duurzamer of hebben de potentie om duurzamer te worden geproduceerd in vergelijking met gangbaar vlees [7, 8].

Wat ligt er op ons bord?

Of alternatieve eiwitbronnen vlees in een maaltijd kunnen vervangen, is van een aantal factoren afhankelijk. De voedingswaarde wordt sterk bepaald door het eindproduct. Wat is het aandeel alternatieve eiwitbronnen daarin? Is kweekvlees straks een stukje mager onbewerkt vlees of een bewerkt vleesproduct? Eten we bonen of worden er kant-en-klare vervangers van gemaakt? En wat is daarvan de samenstelling? Wat voor plek krijgen algen en insecten in ons eetpatroon? En hoe verhogen we de consumentenacceptatie van vleesalternatieven?

Begin vandaag

Van peulvruchten en ongezouten noten weten we dat ze positieve gezondheidseffecten hebben. Van kant-en-klare vlees- of zuivelvervangers, insecten, algen of kweekvlees weten we dat niet. Meer onderzoek blijft nodig naar de voedingswaarde, gezondheidseffecten, veiligheids- en milieuaspecten. Maar ook consumentenacceptatie, om in te schatten wat een verschuiving voor Nederland kan betekenen. Tegelijkertijd hoeven we duurzamer eten niet uit te stellen. Kies bewust waar je je eiwitten en voedingsstoffen uithaalt. Wissel je hamburger in voor een bonenburger. Kies noten in plaats van vlees. Eet je nu meer dan het geadviseerde maximum van 500 gram vlees per week? Probeer dan minder vlees te eten. Je kunt vandaag al beginnen. 

Referenties:
Steffen, W. et al. (2015). “Planetary boundaries: Guiding human development on a changing planet.” Science 347(6223): 1259855.
IPCC (2019). Climate Change and Land, Intergovernmental Panel on Climate Change.
Vellinga, R.E. et al. (2019). “Greenhouse Gas Emissions and Blue Water Use of Dutch Diets and Its Association with Health.” Sustainability 11(21): 6027.
Henchion, M. et al. (2017). “Future Protein Supply and Demand: Strategies and Factors Influencing a Sustainable Equilibrium.” Foods 6(7).
EFSA (2021). Safety of dried yellow mealworm (Tenebrio molitor larva) as a novel food pursuant to Regulation (EU) 2015/2283, European Food Safety Authority.
EFSA (2021). “Safety of frozen and dried formulations from whole house crickets (Acheta domesticus) as a Novel food pursuant to Regulation (EU) 2015/2283.” EFSA Journal.
RIVM. (2023). “Database Milieubelasting voedingsmiddelen.” Geraadpleegd op 24-2-2023, via www.rivm.nl/voedsel-en-voeding/duurzaam-voedsel/database-milieubelasting-voedingsmiddelen
Sinke, P. and I. Odegard (2021). LCA of cultivated meat. Future projections for different scenarios. Delft, CE Delft.

Altijd op de hoogte blijven?