Ook voor mensen met diabetes type 2 vormen de Richtlijnen goede voeding uit 2015 de basis voor een gezond en gevarieerd voedingspatroon. Een koolhydraatbeperkt dieet volgen, wat een trend lijkt te zijn, is niet nodig. Dit schrijft de Gezondheidsraad aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, op basis van een inventarisatie van wetenschappelijk onderzoek.
Koolhydraatbeperkte diëten staan erg in de belangstelling en de Gezondheidsraad heeft die nader bekeken in relatie tot de gezondheid van mensen met diabetes type 2. Daaruit blijkt dat op korte termijn koolhydraatbeperking een gunstig effect heeft op het lichaamsgewicht en de bloedsuikerwaarden, maar na een jaar zijn er geen verschillen meer meetbaar ten opzichte van andere voedingspatronen. Onderzoek op nog langere termijn is er nauwelijks.
In Nederland heeft ruim een miljoen mensen diabetes type 2. De Gezondheidsraad onderzocht of de Richtlijnen goede voeding uit 2015, waarop de Schijf van Vijf is gebaseerd, ook geschikt zijn voor deze groep. Het antwoord is: ja. Wetenschappelijk onderzoek naar voeding bij mensen met diabetes type 2 geeft geen aanleiding één of meer van deze richtlijnen aan te passen.
De studies geven aan dat 80 procent van de mensen met diabetes type 2 te zwaar is. Bij overgewicht en obesitas is het verstandig om af te vallen en deze gewichtsvermindering op termijn in stand te houden. Een gewichtsverlies van 5 procent kan al flinke gezondheidswinst geven. Het beperken van de koolhydraatinname kan helpen bij het afvallen, maar de toegevoegde waarde van deze specifieke interventie, is voor de gezondheid op de lange termijn niet aangetoond.
“We raden koolhydraatbeperkt eten niet af en we raden het niet aan. Wij zeggen: blijf zo dicht mogelijk bij de richtlijnen. Je hoeft helemaal niet exotisch te gaan eten om af te vallen”, aldus Marianne Geleijnse, vice-voorzitter van de Gezondheidsraad in een toelichting op de presentatie van de resultaten. “Dat koolhydraatbeperking in eerste instantie wel effect heeft bij mensen met diabetes type 2, zal waarschijnlijk te maken hebben met het feit dat het dan meestal wordt toegepast in de context van energiebeperking. Natuurlijk gaat ook de glucosewaarde dan naar beneden en boek je resultaat. Dus het enthousiasme wat je veel hoort over koolhydraatbeperkt eten, komt zeker niet uit de lucht vallen. Maar op de lange termijn is het volgens de uitkomsten van onze onderzoeken geen aanrader.”
Hieronder volgen de aandachtspunten uit het rapport van de Gezondheidsraad voor professionals die haar adviezen willen toepassen in de voedingsvoorlichting en -zorg van mensen met diabetes type 2.
Citaat: ‘De behandeling van diabetes type 2 is multifactorieel. Het bevorderen van een gezonde leefstijl is een belangrijk onderdeel van deze multifactoriële behandeling. Naast een gezonde voeding, hoort bij een gezonde leefstijl bijvoorbeeld ook voldoende bewegen en niet roken. De adviezen van de commissie zouden geïntegreerd dienen te worden in een multifactoriële behandeling. Ook het streven naar gewichtsreductie bij mensen met diabetes type 2 die overgewicht of obesitas hebben, dient plaats te vinden in een bredere context van interventies gericht op gewichtsreductie en -behoud, waarbij de adviezen van de commissie als basis kunnen dienen voor de voedingsinterventies.
Voor het samenstellen van een gezond en volwaardig voedingspatroon dienen voedingsaanbevelingen uit dit advies gecombineerd te worden met voedingsnormen over voedingsstoffen en energie wanneer deze naar concrete adviezen voor de consument worden vertaald. In Nederland is het Voedingscentrum verantwoordelijk voor het uitdragen van kennis over gezonde voeding voor de algemene bevolking. Het Voedingscentrum combineert daartoe voedingsrichtlijnen en voedingsnormen van de Gezondheidsraad tot adviezen over een volwaardig en gezond voedingspatroon (de Schijf van Vijf) dat zoveel mogelijk aansluit bij de Nederlandse voedingsgewoonten. Voor mensen met chronische ziekten, zoals diabetes type 2, kan de Schijf van Vijf ook als basis voor een gezonde en volwaardige voeding dienen. Een diëtist kan, samen met andere zorgprofessionals, een advies op maat geven, bijvoorbeeld over hoeveelheden producten. In zo’n advies kunnen de voedingsrichtlijnen en -normen benut worden en kan ook rekening worden gehouden met individuele aandachtspunten zoals het medicatiegebruik en het gewenste lichaamsgewicht.
Voedingsnormen zijn meestal (maar niet uitsluitend) gebaseerd op gegevens over gezonde mensen. Deze worden doorgaans ook gehanteerd voor mensen met chronische ziekten, tenzij beroepsverenigingen aangepaste aanbevelingen hierover hebben. Op basis van haar deskundigenoordeel ziet de commissie geen bezwaar tegen het toepassen van de voedingsnormen bij mensen met diabetes type 2. Zij kan echter niet uitsluiten dat voor bepaalde voedingsstoffen de behoefte voor mensen met diabetes type 2 anders is dan bij gezonde mensen. Evenals voor de algemene bevolking heeft het voor mensen met diabetes type 2 de voorkeur een volwaardig voedingspatroon te bereiken via inname van voedingsmiddelen (zonder voedingsstofsupplementen te gebruiken). Mocht dit niet lukken, dan kan op individueel niveau door het behandelteam overwogen worden voedingsstatusonderzoek uit te voeren en een suppletieadvies te geven.
De commissie raadt gewichtsreductie aan bij mensen met diabetes type 2 die overgewicht of obesitas hebben. Voor kinderen en ouderen is speciale aandacht nodig bij het afvallen. Bij kinderen dient rekening gehouden te worden met de groei. Ouderen zijn extra gevoelig voor verlies aan spieren botmassa bij het afvallen. Bij deze groep geldt de consensus dat gewichtsreductie alleen overwogen kan worden bij obesitas. Als mensen willen werken aan het behouden van hun lichaamsgewicht of het beperken van gewichtstoename kan het zinvol zijn aandacht te besteden aan keuzemogelijkheden binnen de voedingsgroepen waarover de commissie adviseert. Volvette zuivel bevat meer calorieën dan halfvolle en magere zuivel. Dit kan een reden zijn om voor magere of halfvolle zuivel te kiezen. Vers fruit bevat over het algemeen minder suikers en daardoor minder calorieën dan geconserveerd fruit in blik of pot waaraan siroop is toegevoegd. Thee en gefilterde koffie zonder suiker en water zijn in het kader van de energiebalans goede alternatieven voor suikerhoudende dranken. Voor noten wordt een minimale hoeveelheid aanbevolen in de Richtlijnen goede voeding. De commissie wijst erop dat noten relatief veel energie leveren en daarom niet onbeperkt gegeten kunnen worden.
Wanneer er een voorkeur is voor het volgen van een koolhydraatbeperking is het belangrijk te letten op de kwaliteit van de voeding om de langetermijngezondheid te bevorderen. Daarom raadt de commissie aan bij een koolhydraatbeperking de Richtlijnen goede voeding in acht te nemen. Die helpen namelijk kwalitatief goede voedingsbronnen van koolhydraten te kiezen, zoals groente, fruit en volkoren graanproducten, en kwalitatief goede bronnen van vetten en eiwitten. De koolhydraten zouden vooral beperkt moeten worden door de inname van vezelarme koolhydraatrijke voedingsmiddelen te verlagen, zoals suikerhoudende dranken en geraffineerde graanproducten. Het minderen van deze voedingsmiddelen is onderdeel van de Richtlijnen goede voeding en is aan te raden voor alle mensen, inclusief mensen met diabetes type 2. Daarbij is het belangrijk te waarborgen dat het (koolhydraatbeperkte) voedingspatroon voldoende in belangrijke voedingsstoffen voorziet, zoals voedingsvezels, vitaminen en mineralen. Daarom is begeleiding van een diëtist gewenst. Daarnaast is het van belang eventuele diabetesmedicatie af te stemmen op de hoeveelheid koolhydraten die geconsumeerd wordt om een hypoglykemie te voorkómen.’
Bron: www.gezondheidsraad.nl