Insecten eten, zijn we er klaar voor?

Hoewel het eten van insecten niet de norm is in de Westerse wereld, is het in veel andere landen al best gebruikelijk. Bijvoorbeeld in Afrika, Azië en Latijns-Amerika staan insecten regelmatig op het menu (Kouřimská & Adámková, 2016). In totaal zijn er wel 2100 soorten eetbare insecten, zo blijkt uit onderzoek van Mr. Yde Jongema, taxonoom bij de afdeling Entomologie van Wageningen University & Research (Jongema, 2017). In Westerse landen waar insecten nog niet gewoon worden gevonden als menselijke voedingsbron, neemt de belangstelling momenteel ook toe. (Van Huis, 2015).

Impact op de aarde

In het overzichtsartikel van Van Huis et al, 2013, staat dat het ontwikkelen van nieuwe eiwitbronnen belangrijk is in de strijd tegen het dreigende voedseltekort en uitputting van de wereld. De intensieve veeteelt legt namelijk een grote druk op de beschikbare natuurlijke hulpbronnen en ruimte, terwijl de wereldbevolking blijft groeien.

Volgens Van Huis et al, 2013 hebben insecten minder voer nodig per kilo eetbaar product, minder water en minder land en kunnen ze gevoed worden met reststromen. Daarnaast is de uitstoot van broeikasgassen wel honderd keer lager dan bij runderen en varkens. Deze aspecten maken dat insecten een interessante oplossing kunnen bieden voor de groeiende zorgen over voedselzekerheid en het duurzaam omgaan met de aarde.

Veiligheid en regelgeving

Insecten als voedingsbron is nog een redelijk nieuw concept in Nederland. “Tot ergens in de loop van vorig jaar werden krekels, sprinkhanen en meelwormen als voedingsbron gedoogd. Inmiddels zijn ze goedgekeurd door Europa onder de novel foodswetgeving”, vertelt Ashwien Bisnajak van De Krekerij, een bedrijf dat zich bezighoudt met het ontwikkelen en produceren van producten gemaakt van insecten. Bisnajak geeft aan dat De Krekerij het keurmerk ENTOTRUST op hun verpakkingen gebruikt. Dit keurmerk is speciaal voor voeding met insecten en bewijst een hoge kwaliteit en voedselveiligheid, binnen lokale en internationale voedseleisen. Hierbij wordt rekening gehouden met het hele product, tijdens het productieproces, inclusief de ecologische voetafdruk en de sociale naleving (ENTOTRUST, z.d.)

Bij het verkopen van insecten voor menselijke consumptie zijn er regels om rekening mee te houden. Zo is het verplicht om een registratie als levensmiddelenbedrijf bij de NVWA te hebben om eetbare insecten voor menselijke consumptie te kweken en te verkopen. Deze bedrijven moeten verplicht op verpakkingen van producten met insecten voor menselijke consumptie informatie over allergieën vermelden. Mensen met een schaal-, schelpdier- en/of huisstofmijt-allergie kunnen namelijk ook allergisch zijn voor insecten. Verder moet een product met insecten voor menselijke consumptie verhit zijn voor het verkocht mag worden en voor de consumptie moeten de poten van de insecten afgehaald worden omdat deze anders een verstopping kunnen veroorzaken. (NVWA, z.d.) (Van Huis et al, 2013)

Gezondheid

Docentonderzoeker op de Haagse hogeschool, Patricia Bulsing, doet onderzoek naar de psychologische uitdagingen die mensen ervaren bij de transitie naar een duurzaam voedingspatroon. Over de gezondheid en voedingswaarde van insecten zegt zij: “Het unieke is dat je het vlees vervangt door een ander vleesproduct, maar met minder impact en je hebt het gezondheidsaspect van die goede kwaliteit eiwitten”.

De voedingswaarde van insecten kan zeer uiteenlopen, niet alleen tussen de verschillende soorten maar ook binnen een specifieke soort zelf. De voedingswaarden kunnen fluctueren door het land of de regio waar een insect vandaan komt, wat de voeding van het insect was, of dat hij in het wild of gekweekt is en het levensstadium van de insect. (Rumpold & Schlüter, 2013)( (Kulma et al., 2020) (Van Huis et al, 2021)
Het overzichtsartikel van Van Huis et al, 2021 vergelijkt de voedingswaarde van verschillende insecten waaronder de huiskrekel en de meeltor. Gedroogde insecten zijn rijk aan eiwitten, dit is namelijk 35,3 tot 61,3 procent van het drooggewicht en de eiwitkwaliteit varieert van 0,42 tot 0,89. Vetten vormen het op één na grootste bestandsdeel van het insect, maar het daadwerkelijke percentage hangt, net als de mineralen en vitamines die insecten bevatten, onder andere af van de voeding. Er is dus niet één generaliserende opmerking te maken over de voedingswaarde van insecten omdat er veel verschil zit tussen de insecten en de omstandigheden.

Acceptatie

Bisnajak en Bulsing geven allebei aan dat het erg belangrijk is dat een consument wordt blootgesteld aan insecten als voedingsmiddel. “Als je het erover hebt, vinden veel mensen het nog wel een beetje spannend. Maar als je op een proeverij staat, wat wij veel doen, en je biedt het product daadwerkelijk aan, dan zie je heel veel acceptatie of heel veel bereidheid om het uit te proberen”, zegt Bisnajak.
De perceptie van consumenten is al veranderd in de afgelopen jaren, zegt Bisnajak. “Vooral doordat consumenten meer uitproberen. De Krekerij staat dan ook geregeld met producten op verschillende plekken om de consument te laten proeven.”

Uit onderzoek blijkt dat textuur, smaak en herkenbaarheid voor consumenten erg belangrijk is. Ook aan het gezondheidsaspect wordt grote waarde gehecht. Het positieve effect op het milieu is over het algemeen geen hoofdfactor bij het eten van insecten. Bij klanten van De Krekerij is dat anders, geeft Bisnajak aan, het grootste deel zegt daar duurzaamheid belangrijk te vinden. Duurzaamheid is dus geen factor om het grote publiek aan te sporen insecten te eten, maar de doelgroep die waarde hecht aan duurzaamheid is hier wel eerder in geïnteresseerd. (Wendin & Nyberg, 2021)

Heden

Momenteel zijn er in Europa drie insecten goedgekeurd voor menselijke consumptie. Dit zijn huiskrekels, Europese treksprinkhanen en de meeltor. Ook staan er acht aanvragen uit van insecten die in verschillende vormen geconsumeerd zouden worden om goedgekeurd te worden door de EFSA voor menselijke consumptie. (European Commission, z.d.)

Toekomst

“Ik denk dat er veel meer bekendheid zal moeten komen voor het product en voor het feit dat insecten eetbaar en lekker zijn”, zegt Bisnajak. “Het is belangrijk hoe je insecten aan de man brengt. Hier in Nederland wordt de meeste voeding gekocht en verkocht via supermarkten. Dus als je de massa wilt bereiken, moet je dat via de supermarkt doen.” Bulsing vertelt dat eten voornamelijk gewoontegedrag is en dat staat een verandering van het voedingspatroon in de weg. Ze noemt een bevinding van professor Transitiekunde, Jan Rotmans: ‘25 procent van een groep mensen die zijn of haar gedrag verandert, is een kantelpunt’. “Voordat iets mainstream wordt, moet er eerst een grote ommezwaai komen. De enige manier om dat voor elkaar te krijgen, is het blijven uitdragen en herhalen. Je moet mensen eraan laten wennen. Een nieuwe associatie laten opbouwen met insecten zodat ze het niet meer met weerstand bekijken maar als iets lekkers.”

Bulsing denkt dat hier ook een rol voor de overheid is weggelegd. “Misschien moet er een bepaalde strategie gevolgd worden rondom de indeling van ons voedsel en hoeveel er van bepaalde bronnen mag komen”. Ook ziet zij een verantwoordelijkheid voor bedrijven en supermarkten. Bulsing vergelijkt het eten van insecten met zonnepanelen. Mensen namen over het algemeen pas zonnepanelen toen ze daarvoor subsidie kregen en de energieprijzen fors stegen. In het geval van insecten zal de stijgende prijs van vlees mensen er wellicht toe aanzetten om ook naar alternatieven te gaan kijken.

Kortom, er valt nog veel te onderzoeken met betrekking tot de consumptie van insecten. Zowel op het gebied van productontwikkeling als op het terrein van consumentengedrag en acceptatie van nieuwe voedingsmiddelen. Bisnajak geeft aan dat insecten niet dé oplossing zullen zijn voor de eiwittransitie, maar het is één onderdeel die kan bijdragen aan een oplossing.

Referenties:
Kourimská, L., & Adámková, A. (2016). Nutritional and sensory quality of edible insects. NFS Journal, 4, 22–26. https://doi.org/10.1016/j.nfs.2016.07.001
Jongema, Y. (2017). List of edible insects of the world. WUR. https://www.wur.nl/en/research-results/chair-groups/plant-sciences/laboratory-of-entomology/edible-insects/worldwide-species-list.htm
Van Huis, A. (2015). Edible insects contributing to food security? Agriculture & food security, 4(1). https://doi.org/10.1186/s40066-015-0041-5
Van Huis, A., Itterbeeck, J., Klunder, H., Mertens, E., Halloran, A., Muir, G., Vantomme, P. (2013). Edible Insects: Future Prospects for Food and Feed Security. Food & Agriculture Org.
ENTOTRUST. Insect food you can trust. (z.d.). ENTOTRUST. Insect food you can trust. https://www.entotrust.org/
NVWA (z.d.). Eetbare insecten kweken en verkopen voor menselijke consumptie. Nieuwe voedingsmiddelen op de markt brengen |NVWA. https://www.nvwa.nl/onderwerpen/nieuwe-voedingsmiddelen-op-de-markt-brengen/eetbare-insecten
Rumpold, B. A., & Schlüter, O. (2013). Nutritional composition and safety aspects of edible insects. Molecular Nutrition & Food Research, 57(5), 802–823. https://doi.org/10.1002/mnfr.201200735
Kulma, M., Kourimská, L., Homolková, D., Božik, M., Plachý, V., & Vrabec, V. (2020). Effect of developmental stage on the nutritional value of edible insects. A case study with Blaberus
craniifer and Zophobas morio. Journal of Food Composition and Analysis, 92, 103570. https://doi.org/10.1016/j.jfca.2020.103570
Van Huis, A., Rumpold, B. A., Maya, C., & Roos, N. (2021). Nutritional Qualities and Enhancement of Edible Insects. Annual Review of Nutrition, 41(1), 551–576. https://doi.org/10.1146/annurev-nutr-041520-010856
Wendin, K., & Nyberg, M. (2021). Factors influencing consumer perception and acceptability of insect-based foods. Current opinion in food science, 40, 67 71. https://doi.org/10.1016/j.cofs.2021.01.007
European Commission (z.d). approval insect novel food. Food Safety. https://food.ec.europa.eu/safety/novel-food/authorisations/approval-insect-novel-food_en