Het (on)gezonde aanbod van pizza’s in Nederland

Tekst: Tim A. van Kuppeveld, dr. Ir Ivon E.J Milder, ir. Wieke P. van der Vossen-Wijmenga, dr. Annet J.C Roodenburg

Pizza’s zijn populair, maar er is weinig bekend over de verschillen in voedingswaarden en groottes. Tim Kuppeveld, student Healthy Living bij de HAS, heeft voor opdrachtgever RIVM/Voedingscentrum, informatie verzameld van 449 pizza’s in supermarkten en 585 stuks in pizzaketens in Nederland. 

Probleemstelling

Eén van de ambities van het Akkoord Verbetering Productsamenstelling, was om het de consument voor 2020, gemakkelijker te maken, minder energie binnen te krijgen, door waar dat mogelijk is de energiedichtheid van producten te verlagen via reductie van suiker en/of (verzadigd) vet en/of portiegrootte te verkleinen [4]. Voedingsmiddelen worden in veel verschillende varianten en groottes aangeboden, dit gebeurt zeker ook in de steeds populairder wordende foodservice markt, waarin pizzaketens een grote rol spelen. Het aanbieden van een grotere pizza leidt mogelijk tot het eten van een grotere portie [12]. Echter, er is nog weinig informatie beschikbaar over het formaat van pizza’s in Nederland. Om meer inzicht te verkrijgen in de voedingswaarden en groottes van de pizza’s [5], hebben we verschillende pizza’s in de supermarkten en de pizzaketens onderzocht.

Methode

In de periode van oktober 2020 tot april 2021 is data verzameld van groottes en voedingswaarden van pizza’s in Nederland. Dit vond plaats in zowel (online webshops van) supermarkten en online webshops van drie grote ketens.

Met behulp van de app ‘Kies Ik Gezond?’ van het Voedingscentrum [10] is ontbrekende informatie over grootte van pizza’s aangevuld voor drie supermarktketens die geen onlinewebshop hebben. Verder is de Levensmiddelendatabank (LEDA) [8] aangevuld met informatie over het formaat van pizza’s die aangeboden worden in verschillende (online webshops van) supermarkten, voor zowel A/B als huismerken. Alle via onlinewebshops verzamelde informatie is vastgelegd met een screenshot en alle verzamelde informatie in de supermarkt zelf is vastgelegd met foto’s. Vervolgens is de data van de screenshots en foto’s handmatig ingevoerd in een Excel file. Na elke dataverzameling is steekproefsgewijs een kwaliteitscontrole verricht, door om de drie geformuleerde pizza’s de vastgelegde informatie (screenshot/foto) te vergelijken met de informatie die is verwerkt in een Excel-file.

De analyses zijn gebaseerd op zowel de nieuw verzamelde als de al in LEDA beschikbare informatie over pizza’s in Nederland die aanwezig was op 23 april 2021. Hierbij is gekeken naar verschillen tussen huismerk vs. A/B merk binnen de supermarkt en naar verschillen tussen supermarkt vs. pizzaketen (foodservice).

Resultaten

In totaal is informatie van 1034 pizza’s meegenomen in dit onderzoek. Hiervan zijn 449 pizza’s van de supermarkt: 247 pizza’s van 15 huismerken en 202 pizza’s van 22 A/B merken vergeleken om na te gaan wat het verschil is in het pizza aanbod binnen de supermarkt. De 449 pizza’s van de supermarkt zijn vergeleken met 585 pizza’s die aangeboden worden door 3 pizzaketens in Nederland.

Figuur 1 | Grootte van pizza’s in gram – Supermarkt vs. Pizzaketen. De onderzijde van de box geeft de P25 waarde aan en de bovenzijde de P75, de middelste streep de mediaan en de X het gemiddelde. Het bovenste en onderste getal geeft het kleinste en grootste formaat aan. (T-toets P < 0,001).

Grootte per pizza

Figuur 1 laat via boxplots zien dat de gemiddelde grootte per pizza van de pizzaketens (702 g) 46% groter is (p < 0,001) dan de supermarkt (380 g). Door dit verschil in formaat bij de pizzaketens liggen ook de gemiddelde hoeveelheden energie (kcal) en zout per pizza significant hoger in vergelijking met de pizza’s bij supermarkten (tabel 1).

Binnen de supermarkt zijn kleinere verschillen (13% p < 0,001; tabel 1) gevonden in de gemiddelde grootte tussen huismerken (404 g) en A/B merken (350 g).

Vlees

Er is gevonden dat 46% van het pizza aanbod in de supermarkt vlees bevat en bij de pizzaketens bevat 63% van het pizza aanbod vlees.

Tabel 1, klik voor grotere weergave | Gewicht en hoeveelheden energie en zout per pizza en/of per g/100g van pizza’s in Nederland onderverdeeld in huismerk vs. A/B merk en supermarkt vs. pizzaketen. Verschillen zijn geëvalueerd met T-toets. NB: in de tabel staan 2 gegevens verkeerd weergegeven: N=203 bij A/B merk moet N=202 zijn. En N=450 bij Supermarkt moet N=449 zijn.

Zout

Figuur 2 (zie pag 14) laat via boxplots een verschil zien in het gemiddelde zoutgehalte per 100 gram tussen de pizza’s van de supermarkt en pizzaketens van 1,1 vs. 0,9 g (p < 0,001). Ook zijn verschillen te zien bij het gemiddelde zoutgehalte in g/100g tussen huis-en A/B merken binnen de supermarkt (1,1 vs. 1,2 g; p < 0,001; tabel 1). In de supermarkt is het hoogste zoutgehalte van 2,7 g/100g te vinden bij één pizza van een huismerk, bij de pizzaketens heeft de pizza met het hoogste zoutgehalte een waarde van 1,9 gram zout/100g (tabel 1). De spreiding in zoutgehaltes is veel groter bij de pizzaketens dan in pizza’s van de supermarkt (figuur 2).

Figuur 2 | Zoutgehalte van pizza’s per g/100g – Supermarkt vs. Pizzaketen. De onderzijde van de box geeft de P25 waarde aan en de bovenzijde de P75, de middelste streep de mediaan en de X het gemiddelde. Het bovenste en onderste getal geeft het kleinste en grootste formaat aan. (T-toets P < 0,001)

Discussie

Grootte en energiegehalte

Figuur 1 laat zien dat de gemiddelde grootte per pizza bij de pizzaketens (702 g) met verschil van 46% en 322 gram significant groter is (p < 0,001) dan de supermarkt (380 g). Het grootste formaat binnen de supermarkt (A/B merk) is 1150 gram per pizza en bij de pizzaketens is dit 1434 gram. De gemiddelde groottes per pizza (binnen de supermarkt) tussen huismerk (404 gram) en A/B merk (350 gram) verschillen minder. De afgelopen jaren zijn de groottes van voedingsmiddelen toegenomen, wat mogelijk ook een rol speelt in het pizza aanbod van de pizzaketens [1,3,6]. Volgens onderzoek zijn mogelijke verklaringen voor de toename van groottes ‘value for money’ en ‘portion distortion’ [1,3,6]. Het begrip ‘value for money’ is een bekend marketing mechanisme waarbij de prijs per eenheid product lager is wanneer er een grotere hoeveelheid aangeboden wordt. Omdat mensen zoveel mogelijk waar voor hun geld willen, worden zij op deze manier richting het grotere formaat gestuurd. Dit is voor producenten en aanbieders een gunstig mechanisme. Het groter worden van porties heeft als gevolg dat mensen eigenlijk niet meer zo goed weten wat een normale grootte is (portion distortion). Naarmate er meer en grotere formaten worden aangeboden van voedingsmiddelen om gelijk te eten of te drinken kiezen mensen eerder voor grotere porties [1,3 ,6]. Het is mogelijk dat een pizza niet altijd helemaal door één persoon wordt geconsumeerd. Een toename in grootte van een pizza hoeft dus niet gelijk tot grotere consumptie te leiden. Echter blijkt uit onderzoek dat bij een verdubbeling van de grootte van een product de consumptie ervan op één eetmoment gemiddeld 35% toeneemt [12]. Met het consumeren van een gemiddelde pizza van de pizzaketen (1599 kcal/pizza) zou de consument al bijna aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calorieën komen die men (man 2500 kcal/vrouw 2000kcal) nodig heeft per dag [9].

Een beperking van dit onderzoek is dat we niet weten of pizza’s altijd door één persoon worden opgegeten. Het is mogelijk dat een pizza niet altijd helemaal door één persoon wordt opgegeten, zeker bij grotere pizza’s. Bij één pizzaketen werd het grootste formaat per pizza vermeld als familiepizza, bij andere pizzaketens werd niet vermeld dat het pizza’s betrof voor meerdere personen. Van één pizzaketen bestonden de aangeboden pizza’s uit 6, 8, of 10 stukken pizza.

Zoutgehalte

De consument krijgt via pizza veel zout binnen. Wel kan dit per pizza erg verschillen. Gemiddeld per 100g zijn de pizza’s in de supermarkt iets zouter (0,2 g/100g) dan in de pizzaketens (Figuur 2). Omgerekend naar de hele pizza zijn de pizza’s in de supermarkt minder zout (gemiddeld 4,2 g per pizza) dan de pizza’s in de pizzaketens (gemiddeld 7,7 g per pizza). De gemiddelde Nederlander consumeert dagelijks ongeveer 9 gram zout [7], terwijl de Gezondheidsraad adviseert niet meer dan 6 gram zout per dag te consumeren [2].

Een te hoge zoutinname kan leiden tot een verhoogde bloeddruk, hart- en vaatziekten en nierziekten [11]. Zoutreductie is daarom een belangrijk aandachtspunt voor de volksgezondheidsautoriteiten. Als voedingsmiddelen minder zout bevatten is het voor de Nederlandse consument makkelijker minder zout te consumeren. De grote spreiding in de gevonden zoutgehaltes laat zien dat er wel degelijk pizza’s bestaan met lagere zoutgehaltes, dus hier is nog veel mogelijk.

Conclusie

Over de verschillen in voedingswaarden en groottes van pizza’s tussen supermarkten en pizzaketens was tot nu toe weinig bekend. Ons onderzoek laat zien dat zowel het gemiddelde formaat (702 vs. 380 g) als de hoeveelheid energie (1599 vs. 837 kcal/ pizza) en zout (7,0 vs. 4,2 g/pizza) in pizzaketens significant hoger zijn dan in supermarkten. Per 100g zijn veel kleinere, weliswaar significante verschillen gevonden. De gemiddelde zoutgehaltes (g/100g) zijn hoger in de supermarkten, wat betekent dat de grote formaten in pizzaketens zorgen voor het significante verschil in voedingswaarden, onder meer de hoeveelheid zout en energie per pizza. De lagere zoutgehaltes in pizzaketens laten zien dat minder zout in pizza’s weldegelijk tot de mogelijkheden behoren. De resultaten illustreren dat het belangrijk is om het productaanbod in de out-of-home sector te monitoren. Het is van belang dat er meer informatie van de out-of-home sector beschikbaar komt en we meer te weten gaan komen over hoe de pizza als portie wordt ervaren en geconsumeerd, en dat het aanbod in de supermarkt én out-of-home sector gezonder wordt.