Tekst: dr. Ir. A. Mireille Baart ea* (zie onderaan)
Hoewel vaak wordt gedacht dat de behoefte aan B-vitaminen, waaronder vitamine B12 en foliumzuur, verhoogd is bij een fysiek actieve leefstijl, laat onderzoek onder deelnemers aan de Nijmeegse Vierdaagse hiervoor geen aanwijzing zien.
Vitamine B12 en foliumzuur spelen een belangrijke rol bij lichaamsprocessen die optreden tijdens en na fysieke activiteit. Daarom wordt vaak gedacht dat bij een fysiek actieve leefstijl de behoefte aan deze vitaminen is verhoogd. In deze studie werd bij 873 deelnemers aan de Nijmeegse Vierdaagse onderzoek gedaan naar de associatie tussen inname en plasmaconcentraties van vitamine B12 en foliumzuur. Behalve naar vitamine-inname, werd ook gekeken naar andere potentiële determinanten van vitamine-plasmaconcentraties, waaronder de mate van fysieke activiteit. Deelnemers stonden bloed af voor de bepaling van plasmaconcentraties van vitamine B12 en foliumzuur en vulden een uitgebreide online enquête in, die onder andere een voedselfrequentievragenlijst bevatte. In de verzamelde data werd de prevalentie van een te lage vitamine-inname en te lage plasmaconcentraties bepaald. Bovendien werd door middel van correlatie- en regressieanalyse de associatie tussen inname en plasmaconcentraties vastgesteld.
Voor zowel vitamine B12 als foliumzuur waren de mediane inname en de plasmaconcentraties voldoende. Voor beide vitaminen werd een positieve associatie waargenomen tussen inname en plasmaconcentraties. De mate van fysieke activiteit bleek geen determinant van de plasmaconcentraties. Hoewel vaak gedacht wordt dat de behoefte aan B-vitaminen verhoogd is bij een fysiek actieve leefstijl, zijn voor die hypothese voor vitamine B12 en foliumzuur geen aanwijzingen gevonden in dit onderzoek.
Achtergrond
Vitamine B12 en foliumzuur (vitamine B11) spelen een belangrijke rol bij de synthese van DNA en functioneren als co-enzym in diverse metabole processen. Vanwege hun rol bij DNA-synthese zijn deze vitaminen onmisbaar voor de aanmaak en het herstel van weefsels in het lichaam. Bij een tekort aan vitamine B12 en foliumzuur vindt er onvoldoende herstel plaats, wat uiteindelijk kan leiden tot vermoeidheid en pathofysiologische condities, zoals bloedarmoede en neurologische problemen (1-3).
Uit de literatuur is bekend dat er een positieve associatie bestaat tussen inname en plasmaconcentraties van vitamine B12 en foliumzuur (4,5). Plasmaconcentraties zijn echter niet afhankelijk van vitamine-inname, maar ook van opname via de darmen en van het vitaminemetabolisme. Omdat vitamine B12 en foliumzuur een belangrijke rol spelen bij de aanmaak en het herstel van lichaamsweefsels, processen die optreden tijdens en na fysieke activiteit, wordt vaak gedacht dat de behoefte aan deze vitaminen verhoogd is bij een fysiek actieve leefstijl (3). In overeenstemming hiermee zouden mensen die fysiek actief zijn meer risico lopen op te lage plasmaconcentraties (3).
Literatuur
De inname en/of plasmaconcentraties van B-vitaminen zijn uitgebreid onderzocht in verschillende populaties met een fysiek actieve leefstijl, zoals militairen en (top)sporters (3). Voor een goede interpretatie van de vitaminestatus is het noodzakelijk om zowel naar de inname als naar de plasmaconcentratie te kijken. Het zou namelijk kunnen dat, ondanks voldoende inname, de plasmaconcentratie toch te laag is, bijvoorbeeld vanwege een probleem met de opname van vitaminen in de darmen of vanwege een verhoogd verbruik. Er zijn maar weinig studies gepubliceerd waar bij fysiek actieve populaties zowel de inname als de plasmaconcentratie van B-vitaminen werd bestudeerd. Bovendien hebben de gepubliceerde studies meestal een kleine onderzoekspopulatie die uit bijvoorbeeld een specifieke groep sporters (6) of uit enkel vrouwen (7) bestaat. Op basis van bestaande literatuur kan daarom voor de algemene bevolking niet worden gesteld dat fysieke activiteit al dan niet tot een hogere behoefte aan B-vitaminen leidt.
Daarom is in deze studie de associatie onderzocht tussen inname en plasmaconcentraties van vitamine B12 en foliumzuur in een grote populatie volwassenen met een fysiek actieve leefstijl. Daarbij zat er veel variatie in de mate van fysieke activiteit. Behalve naar vitamine-inname, is gekeken naar andere mogelijke determinanten van vitamine-plasmaconcentraties, waaronder de mate van fysieke activiteit.
Vierdaagse wandelaars
Het onderzoek werd uitgevoerd bij 873 deelnemers aan de Nijmeegse Vierdaagse van 2015: 528 mannen en 345 vrouwen in de leeftijd van 19 tot 87 jaar. Deelnemers stonden bloed af voor de bepaling van plasmaconcentraties van vitamine B12 en foliumzuur en vulden een uitgebreide online vragenlijst in, behorende bij het Vierdaagseonderzoek (8). Deze enquête bevatte een voedselfrequentievragenlijst en vragen over supplementgebruik, demografische factoren, antropometrie, leefstijlfactoren, fysieke activiteit en gezondheid. Wandelaars die voedingssupplementen gebruikten werden uitgesloten van deelname.
In de verzamelde data werd de prevalentie van te lage vitamine-inname en te lage plasmaconcentraties bepaald. Door middel van correlatie- en regressieanalyse werd de associatie tussen inname en plasmaconcentraties bepaald. Met behulp van regressieanalyse werd ook onderzocht of andere factoren, namelijk geslacht, leeftijd, body mass index (BMI), energie-inname en de mate van fysieke activiteit, bijdroegen aan de variatie in plasmaconcentraties van vitamine B12 en foliumzuur. In tabel 1 staan karakteristieken van de onderzoekspopulatie. Tabel 2 laat associaties zien tussen onderzochte determinanten en plasmaconcentraties van vitamine B12 en foliumzuur.
Klik op de tabel voor groter formaat
Inname en plasmaconcentraties
In deze studiepopulatie met een fysiek actieve leefstijl gold voor zowel vitamine B12 als foliumzuur dat de inname voldoende was, zonder gebruik van voedingssupplementen. De mediane inname lag voor beide vitaminen ruim boven de gemiddelde behoefte. Onder de wandelaars bestond veel variatie in de mate van fysieke activiteit. Om te onderzoeken of de vitamine-inname verschillend was voor deelnemers die in verschillende mate fysiek actief waren, werd de groep ingedeeld in kwartielen op basis van de mate van fysieke activiteit. Voor elk afzonderlijk kwartiel werd de vitamine-inname bepaald. Voor zowel vitamine B12 als foliumzuur bleek dat er per kwartiel geen verschil zat in de mediane vitamine-inname. Het was dus niet zo dat deelnemers die meer fysiek actief waren meer vitaminen binnenkregen.
Van de wandelaars die meededen aan het onderzoek kreeg 12% minder foliumzuur binnen dan de gemiddelde behoefte, slechts één deelnemer kreeg te weinig vitamine B12 binnen. Ook de plasmaconcentraties van beide vitaminen konden als voldoende beschouwd worden. Voor meer dan 95% van de wandelaars gold dat hun plasmaconcentratie binnen de referentiewaarden lag. Slechts 1,6% had te lage plasmaconcentraties.
Positieve associatie
Voor zowel vitamine B12 als foliumzuur werd een positieve associatie waargenomen tussen inname en plasmaconcentraties, wat in overeenstemming is met eerdere studies die al dan niet in een fysiek actieve onderzoekspopulatie zijn uitgevoerd (4,5). Resultaten van de multivariate regressieanalyse lieten zien dat behalve vitamine-inname ook geslacht, leeftijd en energie-inname bijdroegen aan de variatie in vitamine-plasmaconcentraties. Dit in tegenstelling tot de mate van fysieke activiteit, waarvoor geen associatie met plasmaconcentraties werd gevonden.
Resultaten
De resultaten van dit onderzoek suggereren dat mensen die tenminste matig fysiek actief zijn, zoals de Nijmeegse Vierdaagse wandelaars in dit onderzoek, geen hogere behoefte hebben aan vitamine B12 en foliumzuur dan mensen die niet of nauwelijks fysiek actief zijn om de plasmaconcentraties van deze vitaminen op peil te houden. Daarnaast suggereren de resultaten dat mensen met een fysiek actieve leefstijl geen vitaminesupplementen hoeven te gebruiken als de vitamine-inname uit voeding tenminste voldoet aan de gemiddelde behoefte. Of dit ook geldt voor mensen die regelmatig een extreme fysieke inspanning leveren, zoals topsporters, is op basis van dit cross-sectionele onderzoek niet te zeggen. Toekomstige experimentele interventiestudies moeten uitwijzen of deze suggesties ook voor deze groep gelden.
Conclusie
In deze studie onder volwassenen met een fysiek actieve leefstijl waren voor zowel vitamine B12 als foliumzuur de inname en de plasmaconcentraties voldoende. Voor beide vitaminen werd een positieve associatie waargenomen tussen inname en plasmaconcentraties. De mate van fysieke activiteit bleek geen determinant van de plasmaconcentraties van deze vitaminen. Hoewel vaak gedacht wordt dat de behoefte aan B-vitaminen verhoogd is bij een fysiek actieve leefstijl, zijn voor die hypothese voor vitamine B12 en foliumzuur geen aanwijzingen gevonden in dit onderzoek.
Publicatie
Dit onderzoek is gepubliceerd in the Journal of Human Nutrition and Dietetics:
Baart AM, Balvers MGJ, De Vries JHM, Ten Haaf DSM, Hopman MTE & Klein Gunnewiek JMT. Relationship between intake and plasma concentrations of vitamin B12 and folate in 873 adults with a physically active lifestyle: a cross- sectional study. Accepted for publication in the Journal of Human Nutrition and Dietetics. https://doi.org/10.1111/jhn.12814
Financiering
De studie werd uitgevoerd als Eat2Move project en werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de provincie Gelderland. Siemens Healthineers droeg financieel bij aan de bepaling van vitamine plasmaconcentraties.
Referenties
1. Health Council of the Netherlands. Dietary Reference Intakes: Vitamin B6, Folic Acid and Vitamin B12. 2003. The Hague, the Netherlands.
2. Lamers Y. Indicators and methods for folate, vitamin B-12, and vitamin B-6 status assessment in humans. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2011;14:445-454.
3. Woolf K & Manore MM. B-vitamins and exercise: does exercise alter requirements? Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2006;16:453-484.
4. Dullemeijer C, Souverein OW, Doets EL, et al. Systematic review with dose-response meta-analyses between vitamin B-12 intake and European Micronutrient Recommendations Aligned’s prioritized biomarkers of vitamin B-12 including randomized controlled trials and observational studies in adults and elderly persons. Am J Clin Nutr. 2013;97:390-402.
5. Novakovic R, Geelen A, Ristic-Medic D, et al. Systematic Review of Observational Studies with Dose-Response Meta-Analysis between Folate Intake and Status Biomarkers in Adults and the Elderly. Ann Nutr Metab. 2018;73:30-43.
6. Joubert LM & Manore MM The role of physical activity level and B-vitamin status on blood homocysteine levels. Med Sci Sports Exerc. 2008;40:1923-1931.
7. Woolf K, Hahn NL, Christensen MM, et al. Nutrition Assessment of B-Vitamins in Highly Active and Sedentary Women. Nutrients. 2017;9.
8. www.vierdaagseonderzoek.nl.
Tekst:
*A. Mireille Baart1,2, Michiel G.J. Balvers1,2, Jeanne H.M. de Vries1, Dominique S.M. ten Haaf3, Maria T.E. Hopman3, Jacqueline M.T. Klein Gunnewiek2
1 Wageningen University & Research, afdeling Humane voeding en gezondheid, Wageningen
2 Ziekenhuis Gelderse Vallei, Klinisch chemisch hematologisch laboratorium, Ede
3 Radboud universitair medisch centrum, afdeling Fysiologie, Nijmegen